E-BÜLTEN

ipuçları

“Tek bir yaşamınız var ama hayata gözlerinizi yummadan önce isminizi yaşatmanın birçok yolu var”

Ölümsüzlüğü nasıl kazanırsınız? Bu asırlardır sorulan bir soru. Bir dünya rekoru kırabilirsiniz ama sizin rekorunuzu da bir başkası kırabilir. Ama isminizi bir ilke yazdırırsanız, işte bu hep size ait olur.

Şimdi homurdanıp, yüz yıl geç doğduğunuzu, tüm önemli ilklerin çoktan başka birileri tarafından kaydedildiğini söyleyebilirsiniz. Bir açıdan haklı da olabilirsiniz; son yüzyıl çok yoğun geçti, zavallı gezegenimizin bayrak dikilmeyen yeri neredeyse kalmadı. Ama bazen sınırları aşarak düşünmek lazım.

Ronald Amundsen, yolda köpeklerini yemek zorunda kalan dört kişilik ekibiyle 1911’de Güney Kutbuna ilk varan kişi olmuş olabilir ama 2013’te Maria Leijerstam tek başına kutba pedal çeviren ilk kişi oldu ve yolda da bisikletini kemirmek zorunda kalmadı. Edmund Hillary ve Tenzing Norgay, 29 Mayıs 1953’te dünyanın en yüksek noktasında duran ilk kişilerdi ve bunu yaparken sıkıca giyinmişlerdi ama 2006 yılında 24 yaşındaki Lakpa Tharke Sherpa, anadan doğma vaziyette Everest’in doruğuna bacaklarını açıp oturan ilk insan oldu.

Bir ilke soyunan herkes bunu kibrinden yapmaz. Örneğin dul bir öğretmen olan 63 yaşındaki Annie Taylor, Niagara Şelaleleri’nden bir fıçı içinde geçip hayatta kalan ilk kişi oldu. Kelimenin tam anlamıyla beş parasız olan Annie, ölümü göze almanın (ve bu süreçte şöhret ve para kazanmanın), düşkünler evinde ölmekten daha iyi olduğuna karar vermişti. Ne yazık ki, para düşleri gerçekleşmedi ama ismi tarihe geçti. Maalesef Robert Overcracker hakkında bunları bile söyleyemiyoruz çünkü Robert 1995’te Niagarayı jet-ski ile geçen ilk insan olma girişiminde hayatını kaybetti.

Burada biraz da tedbirli olmak gerek: Bir ‘ilki’ başararak ölümsüz olmakla, Darwin Ödülü (son derece aptalca bir yolda ölen insanlara adanan yıllık anti-takdir etkinliği) kazanarak anılmak arasında ince bir çizgi vardır.
Bazı ilkler tesadüfen elde edilir. Kasım 2013’te, Sean Conway, John O’Groats kıyılarına sürünerek çıktığında, Büyük Britanya adasını boydan boya yüzen ilk insan olmuştu. Kanosuyla ona destek vermek için kürek çeken Emily Bell ise, bilmeden bu koca adayı boydan boya kürekle (oldukça yavaş da olsa) kat eden ilk kadın oldu.

Bir ilki başarmak, hatta birçok ilki başarmak, ille de şöhret getirmeyebilir. 1930’larda, Alman gezgin Oskar Speck kendi vatanından Avustralya’ya kadar kanoyla gitmek gibi harika bir iş yaptı. Yolda, Sri Lanka çevresini boydan boya kürek çekerek kat eden ilk insan oldu ama bu başarılarını bilen pek az insan vardır.

Son bir uyarıda bulunalım: Gerçekten bir ilki başardığınızda, büyük bir şey bile olsa, gol atılacak kale değişmiş olabilir. 2012’de, kano rehberi James ‘Rocky’ Contos, Peru’da bakir ırmak gezilerine kılavuzluk ederken Google haritaları kullanıyordu. Gezide Amazon Irmağı’nın “yeni” bir kaynağı olan Mantaro kolunu keşfetti. Bu iddiası, dünyanın bu en büyük ırmağında yapılan ‘kaynaktan denize’ inişlere kuşku düşürdü; çünkü hepsi de Apurimac kolundan başlamıştı. Buna, Polonyalı kanocu Piotr Chmielinski ile Amerikalı gazeteci Joe Kane’in 1985-86’da yapılan ilk keşif turu ve İngiliz kaşif Ed Stafford’un 2010’da tamamlanan destansı Amazon yürüyüşü de dahildi. Bu keşif ayrıca dünyanın en önemli ilklerinden birinin de kaydedilmesine yaradı ve Contos, motorize taşıt kullanarak müthiş bir mücadeleye girdiği Amerikalı kürekçi West Hansen’ı kıl payı geçerek Atlas Okyanusu’na ondan önce ulaştı.

Bir ilke adınızı yazdırmak istiyorsanız işte size henüz kimse tarafından üstlenilmemiş bazı ‘ilk’ fikirleri:

• Gangkhar Puensum’a tırmanmak: 7570 metre yüksekliğindeki bu doruk, dünyanın henüz tırmanılmamış en yüksek doruğudur.
• Fransa’da, Seine Nehri’nde kaynaktan denize kürek çekin.
• Borneo’da, Sarawak Gunung Mulu Milli Parkı’ndaki Mulu Mağaraları’nın en dip mağarasına inin.
• Dünyanın en uzun tatlısu gölü olan Tanganyika Gölü’nü boydan boya yüzün (677 km).
• İskoçya’da, Helensburg’dan başlayıp Dunbar’da biten ve yeni açılan 215 km’lik John Muir Way’de koşu yapın.
• Tekli bisiklet ile Malin Head’den, Mizen Head’e kadar 555 km uzunluğundaki yolda pedal çevirerek, İrlanda’yı boydan boya kat edin.
• Rusya’nın Kamçatka Yarımadası’ndaki Tigil Nehri’ni kanoyla geçin.
• Alaska, Deadhorse’dan, güney Arjantin’deki Ushuaia’ya kadar kaykay yapın.
• Kürek çekerek Jamaika’nın çevresini dolaşın.

*You Only Live Once: A Lifetime of Experiences for the Explorer in all of us, Lonely Planet, 2014, 290-91.