Yazar: Najda Çılbıyıklıoğlu
Popüler kültür kavramı bir toplumda yaygın biçimde paylaşılan, inançlar, pratikler ve nesneler, daha politik tanımıyla kitlelerin ya da bağımlı sınıfların kültürünü dile getirmekte kullanılan bir değimdir. Türkiye’de popüler kültür ile ilgili inceleme alanı çok zengindir. Popüler kültür gündelik yaşamın kültürüdür. Dolayısıyla gerçekliğin olumsuz yanlarından kurtulmaya yarayan ve yapay mutluluklar üreten bir kültürdür.
Dar anlamıyla emeğin gündelik olarak yeniden üretilmesinin bir girdisi olarak eğlenceyi içerir, geniş anlamıyla belirli bir yaşam tarzının ideolojik olarak yeniden üretilmesinin ön koşullarını sağlar.
Popüler kültür daima iktidar ilişkilerinin bir parçası olarak gören kimi düşünürler, popüler kültürün; daima egemenlik altına almak ve tabi kılınma arasındaki iktidar ile, ona direnme, ondan kaçınmanın çeşitli biçimler arasındaki, bir tür mecazi askeri strateji ile gerilla taktikleri arasındaki değişmez mücadelenin izlerini taşıdığını savunurlar. (Fiske, 1999: 32) Hangi alanda olursa olsun (hukuk, siyaset, endüstri, aile) sistem düzeyindeki yapısal değişiklikler ancak gündelik yaşam taktikleri sistemi aşındırıp zayıflattıktan sonra meydana gelir.
İnsan etrafına bakar (ve insan her zaman, düşlerde bile, görülebilir olanla çevrilidir) sonra etrafında bulunanları, koşullara göre farklı olur. Araba kullanmak bir tür okumaya yol açar, ağaç kesmek başka bir tür okumaya; bir arkadaşı beklemekse bir başkasına. Her etkinlik kendi okuma biçimini harekete geçirir.
Popüler kültür aşırı olmaya eğilimlidir. Bu aşırılık ona bayağı, yüzeysel, sansasyonel vb. kavramlarıyla yaklaşılmasına yol açar. Aşırılık ve açıklık popüler metinlerin temel özellikleridir. Aşırılığın en iyi gözlemlenebildiği bir mevhum da hayranlıktır. Bu hayranlık o dereceye gelir ki, artık hayran olunanı da aşar bunu özellikle toplumumuzda Arabesk sanatçılarının konserlerinden gözlemleyebiliriz. Müslüm Gürses konserlerinde kendilerini jiletleyip kanlarını akıtan hayran kitlesine şarkıcının sahneden; durun, yapmayın ikazları da etkili olamamaktadır. Gazetelerdeki sansasyonel haberler olağan olanların aşırı ölçüde başarısız oluşundandır. Bazen gösterilen tepki haberin kendisini de aşar..
Bu kültür çelişkilidir. Denetimden kaçan çelişkilerle ağzına kadar doludur. Söz dağarcığı çocukça bir beğeninin dağarcığıdır. Olgunlaşmamış, kolay gelişmemiş bir beğenidir bu. Metinler çoğu kez kolay anlaşılır, kolay yutulur. Saygıyı hak etmeyen bu kolaylık popüler kültürün metinlerinden başka gündelik yaşamda yenilen içilen kısacası kolay tüketilen her şeye kadar genişletilebilir; lahmacun, hamburger ve kebap kültürü aşağılanır. Fakat bu ayaküstü tüketilmezse (çelişki), NTV ve diğer saygınlık atfedilen kanalların yemek programlarında falanca lüks lokantada şöyle güzel, böyle güzel biçiminde tanıtılırsa değer kazanır. Her gün çeşitli kanallardan yağ firmalarının sponsorluğunda yemekler hazırlanırken, aynı kanalın bir diğer programında bu yağlardan kurtulmak için hangi aletin alınması gerektiği reklam edilir. Tekrar, popüler metinlerin en belirgin özelliğidir. Hiçbir metin yeterli olmadığı için, hiçbir metin bitmiş bir nesne olmadığı için popüler kültür tekrar üzerine kurulur; dergiler haftalık ya da aylık olarak yayınlanır, TV dizilerinde, radyo programlarında arkası yarınlar hiç bitmez, giysiler bugün modadır yarın ise çöpe atılır, bugün dinlenen “in” olan şarkı yarın sürekli dinlenmekten “out” olur, spor karşılaşmaları belirli bir periyodik takvim çerçevesinde gerçekleştirilir.
İ.Ü. İletişim Fakültesi Dergisi, 2004, Sayı 19, Popüler Kültür ve Medya İlişkisi, 403-405