Toplumsal Tarih'in 316. sayısı çıktı!
Nisan 2020'de Toplumsal Tarih; TBMM'nin ilk yıllarını ele alan "TBMM'nin Açılışının 100. Yıl Dönümü" başlıklı özel bir dosya ile birlikte 2019'un sonunda Çin'de görülmeye başlayarak tüm dünyaya yayılan ve nihayet mart ayında Türkiye'yi de etkisi altına alan coronavirus gündeminden hareketle oluşturduğu salgın hastalıklar dosyasını “Evde Kal” hareketine verdiği desteğin bir göstergesi olarak Tarih Vakfı internet sitesinde ücretsiz olarak sunuyor.
Nisan 2020 dosyasının editörlüğünü üstlenmekle beraber dosyaya iki adet makaleyle katkı sunan Ahmet Demirel, dosyayı Birinci Meclis'in faaliyet kronolojisi ile açıyor. Dosyaya sunduğu ikinci makalesinde ise Türkiye'nin kuruluş yıllarında yürürlüğe sokulan ve kişi temel hak ve özgürlüklerini yöneticilere karşı güvence altına almayı amaçlayan Hürriyet-i Şahsiye Kanunu'nu ele alarak Birinci Meclis'te kanun çalışmaları sırasında yürütülen tartışmaları aktarıyor. Ömer Turan ile Güven Gürkan Öztan beraber kaleme aldıkları makalelerinde Mustafa Kemal'in 24 Nisan'da Meclis kürsüsünden Ermenilere yönelik katliamları fazahat (alçaklık, rezillik, utanılacak iş) olarak nitelediği konuşmasına odaklanarak sonradan resmi politika olarak benimsenen inkârcılık politikası tarafından unutturulmuş olan bu tavrın, 100 yıl önce hangi saiklerle şekillendiğini incelemeye alıyorlar. Erol Köroğlu, Mahmut Attila Aykut'un ilk baskısı 1942'de yapılan ama ulusal edebiyatın şu veya bu sebeple ana listesine alınmamış ve unutulmaya terk edilmiş Kurtuluş Savaşı anlatılarından biri olan Silâh Arkadaşları romanını mercek altına yatırıyor. Nurşen Gürboğa; Birinci Meclis'in Zonguldak kömür madeni işçilerinin çalışma ve yaşam koşullarını iyileştirmeye yönelik olarak 1920-1921 yıllarında çıkardığı kanunları değerlendirirken Meclis tartışmalarına odaklanarak siyasal iktidarın havza işçilerine yönelik ilgisinin nedenlerini, sınıf sorununa yaklaşımını ve dönemin ihtilalci alternatifleri yerine önerdiği çözümleri tartışıyor. Son olarak Songül Miftakhov ise Milli Mücadele ortamı içinde, toplumun maddi birikiminin gereksiz yere harcanmasını önlemeyi, düğünlerde yapılan israftan kaynaklanan sosyal problemleri çözmeyi amaçlayan ve evlilik kurumu ile nasıl evlenileceğini düzenleyen Men-i İsrafat Kanunu'nu okuyucuya aktarıyor.
2019'un sonlarında Çin'de patlak veren ve bütün dünyayı saran bir pandemi haline gelen COVID-19 (coronavirus) hastalığı geçmişte yaşanan büyük salgınları yeniden gündeme taşıdı. Buradan hareketle Toplumsal Tarih, nisan sayısında tarihte görülen bazı salgın hastalıkları merceğine alan küçük bir dosyaya daha yer vererek salgın hastalıklara karşı günümüzde uygulamaya koyulan mücadele yöntemleriyle yakın tarihimizdeki pratikleri karşılaştırma imkanı sunuyor. Bu mini dosyanın ilk makalesinde Nuran Yıldırım, 200 yıl önce “illet-i cedide” (yeni hastalık) olarak tanımlanan o zamanın bilinmeyen hastalığı koleranın İstanbul'da yaptığı ilk salgın ile dönemin uygulamalarını mercek altına alıyor. İsmail Yaşayanlar; dünyanın çeşitli kentlerinde yaşayan alt sınıfların, 19. yüzyılda ortaya çıkan küresel kolera salgınını, üst ve orta sınıfın varoşlarda şişen nüfusu eritmek için icat ederek kendilerine doğrulttukları bir silah olarak görmelerini ve hekimlere karşı yürüttükleri “mücadeleyi” ele alıyor. Murat Yolun ise Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşı gibi yıkıcı deneyimlerin yanı sıra halk arasında İspanyol nezlesi veya İspanyol hastalığı olarak bilinen grip pandemisinin başlangıç noktası ile Osmanlı'yı etkisi altına alması arasında geçen süreci inceliyor.
Nisan 2020 sayısında yer alan iki dosyanın dışında ise Mustafa Çağhan Keskin ile Nikos Christofis'in makeleleri mevcut. Keskin; Köprülü Mehmed Paşa Türbesi'nin kubbesinin yıkılmasıyla Osmanlı mimarlığını yaklaşık yüzyıl boyunca etkileyecek olan açık türbe modasının oluşmasına ve özellikle kubbenin yıkılmasına ilişkin söylenceleri ele alıyor. Nikos Christofis ise Yunanistan'daki Birleşik Demokratik Sol (EDA) ve Türkiye'deki Türkiye İşçi Partisi (TİP) örneklerinden hareketle hem Türkiye hem de Yunanistan için ulusal bir anlam taşıyan Kıbrıs özelinde anti-emperyalizmin nasıl kullanıldığını inceliyor.
Murat Cankara; Osmanlı'da Gayrimüslim Basından başlıklı köşesinde bu ay, Ermeni şair, gazeteci ve yayıncı Merujan Barsamyan'ın (1883-1944) editörlüğünü üstlendiği, 1911-1915 ve 1918-1919 yılları arasında İstanbul'da Ermenice yayımlanmış olan Şant [yıldırım] dergisinin24 Mayıs 1919 tarihli 30. sayısında yer alan “Asker Günlüğüm”den bir tercüme aktarırken Osmanlı ordusunda görev yapan gayrimüslim askerler meselesini bu hatırat aracılığıyla incelemeye alıyor. Emel Seyhan'ın hazırladığı Osmanlı Basınında Yüz Yıl Önce Bu Ay sayfalarında ise Nisan 1920'de basında yer almış haber kesitlerinden bir derleme sunuluyor.
İlgili kişi:
Sezin Bulum
Marjinal Porter Novelli
0212 219 29 71 - 0533 282 29 70
sezinb@marjinal.com.tr
www.tarihvakfi.org.tr
12 kişilik Girişim Kurulu'nun çabaları ve 264 kurucu üyenin katkılarıyla 1991 yılında kurulan Tarih Vakfı'nın öncelikli amacı, tarihin bilimsel bir çalışma dalı olarak etkinleşmesini sağlamaktır. Devletten tümüyle bağımsız bir sivil toplum örgütü olan Tarih Vakfı'nın tüm kuruluş sermayesi kurucularının katkılarından oluşmaktadır. Vakıf aynı zamanda, Türkiye'nin ekonomik ve toplumsal tarihi alanında uzmanlaşan bir arşiv, kütüphane, araştırma, eğitim, yayın ve müzecilik kuruluşudur. Tarih Vakfı düzenlediği etkinlikler ve konusunda uzman yayınları ile Türkiye'de bilimsel tarihçilik bilincinin gelişmesinde ve yerleşmesinde önemli rol oynamaktadır. Vakıf'la ilgili daha ayrıntılı bilgi için www.tarihvakfi.org.tr adresini ziyaret edebilirsiniz.